12 Eylül 2011 Pazartesi

KÜRTÇEYİ TANIYALIM

Bir insanın anadili anasütünden daha helaldir ve önceliklidir.Çünkü anadil insanı bedensel olmasada kişisel ve zihinsel olarak kişinin gelişiminde mutlak rol oynar.Ayrıca bir insanın anadilini bilmesi ,anadilinin özelliklerini ve dünya dillleri arasındaki yerini öğrenmesi insani açıdan çok önemli bir görev ve sorumluluktur.Çünkü dil kullanılmadığı ve korunulmadığı zaman kelime kaybına uğrar daha sonra bir düşünce ifade edilirken daralır,ölür ve en son ortadan kalkar.Bundan 2000 yıl önce yeryüzünde 32 000 dil konuşulurken bugün bu sayı 2800 e düşmüştür.Bu yüzden bir milletin dili o dile her yönden o millet tarafından her yönden sahip çıkılmasıyla ve konuşulmasıyla olur.Bu yüzden gerekli olan ilk şart bu konudaki duyarlılık ve bilinçtir.Bu yazıdaki amacım ise bir Kürt olarak kendi anadilimiz yani Kürt dili hakkında bazı kısa bilgiler vererek Kürtçe nin köklü ve zengin bir dil oldugunu göstermek ve her Kürdün bilmesi gereken bu bilgileri sunmaktır.
Kürt dilini tanıyalım .
Kürtler yerleşik olarak dört devletin(Irak,Türkiye,Suriye,İran) ve bu dört devlet dışındaki dağınık bölgelerde (Afganistanın iran sınırına yakın bölgesi,kafkasya,Lübnan)yaşamaktadırlar.Kürtçe Hint-Avrupa dil ailesindendir.
Kürtçe ,Ural-Altay dil ailesine giren Türkçeyle ve Sami bir dil olan Arapçadan çok farklıdır.Ama hem gramer hem de bazı sözcükler açısından gerek Avastî ve Sankrit gibi eski diller olsun gerek Fransızca,Rusça,Almanca gibi çağdaş Avrupa dilleriyle önemli miktarda benzerlikler arz eder.Kürtçenin Farsçanın bir lehçesi olduğu veya Farsçayla aynı dil olduğu iddiası tamamen ideolojik ve politik kökenlidir. Bilimsel olmadığı gibi kesinlikle gerçeklerle de alakası yoktur.Kürtçe ve Farsça arasındaki en büyük farklardan biri de “cinsiyet”liktir.Yani Kürtçe de cinsiyete göre iki grup şahıs zamiri bulunmasına rağmen Farsça da böyle bir özelliktir.(Bu özellik bakımından Arapçayla Kürtçe,Farsçayla Türkçe birbirine yakındır.Yani bir Kürt veya Arap :”bu geldi” dediğinde gelenin erkek mi yoksa kadın mı olduğunu anlayabiliriz. Ama Farsça veya Türkçe bu cümleyi kurarsanız gelenin kadın mı yoksa erkek mi olduğu gelen kişiye bakmadan anlaşılmaz) .Kürtçe ile Farsça arasındaki benzerlik ve farklılıklar ise Fransızca,İtalyanca ve İspanyolca arasındaki benzerlik ve farklılıklara benzer.Kürtçenin diğer dillerle bağının daha iyi bilinmesi için dillerin sınıflandırılışına bakmakta fayda vardır.Dilbilimciler,genelde dili iki yönden; akrabalık ilişikilerine göre (genetik) ve biçimine göre (morfolojik) ayırırlar.
A)Akrabalık ilişkilerine göre diller
Akrabalık ilişikilerine göre diller beş gruba ayrılır:
1-)Hint-Avrupa dil grubu (İngilizce,Kürtçe,Fransızca,İtalyanca,Farsça)
2-)Sami dil grubu (Arapça,İbranice,Akatça)
3-)Bantu dil grubu (Orta ve Güney Afrika dilleri)
4-) Ural-Altay(Fince ,Türkçe,Macarca)
5-) Çin dilleri (Çin ve Tibet)
B)Biçim bakımından diller
Diller biçim bakımından üç gruba ayrılırlar:
1-)Tek heceli diller (Çin ve Tibet dilleri)
2-)Sondan eklemeli diller(Türkçe ve Macarca)
3-)Bükümlü diller(Hint-Avrupa ve Sami dilleri)

Kürtçenin lehçeleri
Kürtçe zengin ve köklü bir dildir.Kürtçe nin tarihi binlerce yıl öncesine dayanır.Kürtçe zengin bir dil olduğunu lehçelerde de gösterir .Kürtçeyi bazı dil uzmanları iki ana lehçeye (Kuzey Kürtçesi ve Güney Kürtçesi) ayırmışlardır.Fakat biz biraz daha fazla bilgi edinmek adına diğer bir lehçe gruplandırılmasını inceleyeceğiz.Kürtçe 5 lehçeye ayrılır.Bunlar :
1-Kurmancî(Kirdasî,Kurdmancî,Kurmanciya jorê)
2-Soranî(Kelhûrî,Baba kurdî,Kurmanciya jêrê)
3-Zazakî(Kirmanckî,Dimilkî,Kirdkî)
4-Goranî(Hewramî)
5-Loranî(Lorî)

1-Kurmancî
Kürtler arasında en fazla konuşulan lehçedir.Kürtlerin yaşadığı dört devletin (Irak,Suriye,İran,Türkiye)sınırları içinde konuşulur.Ayrıca Afganistan ve Kafkasya Kürtleri de bu lehçeyi konuşur.Zengin yazılı ve sözlü bir geleneğe sahiptir.Kürtçenin klasikleri sayılabilecek kitap ve destanlar bu lehçeyle yazılmıştır
sayılabilecek kitap ve destanlar bu lehçeyle yazılmıştır.

2-Soranî
“ Kurmancî ” den sonra en fazla konuşulan lehçedir. Büyük bir kısmı Irak’ta(Süleymaniye bölgesi) olmak üzere İran’ın bir kısmında da konuşulur. Irak’taki elverişli şartlar(Kürtçe nin okullarda okutulması) bu lehçeyi diğer lehçelere göre her açıdan (Edebi, bilimsel, toplumsal vs.) daha iyi bir konuma taşımıştır.

3-Zazakî
Kürtçenin en köklü lehçelerinden biridir. Sadece Türkiye Kürtlerinin bir kısmı tarafından konuşulur. Sözlü gelenekte büyük birikime sahip olmasına rağmen bu birikimi yeterli ölçüde yazıya taşıyamamıştır. Bu durumdan dolayı Kürdologlar son zamanlarda “Zazakî” üzerine çalışmalarını yoğunlaştırmıştır.

4-Goranî:
“ Zazakî ” ile beraber Kürtçenin en köklü lehçelerinden biridir. konuşan kişi az olmasına rağmen geçmişten günümüze çok güçlü bir edebi geleneğe sahiptir. Sadece İran’da küçük bir bölgede konuşulur.

5-Loranî
Sadece İran’da konuşulur. Her ne kadar İran resmi idolojisi bu lehçeyi Farsçanın bir lehçesi olarak göstermeye çalışsa da bilimsel araştırmalar bu lehçenin Kürtçenin kadim lehçelerinden biri olduğunu ortaya koymuştur. İran’ın bu resmi tezine en iyi cevabı “ Loranî ” lehçesi ile özdeşleşen Baba Tahirê Hemedanî (Uryan) vermiştir. Şair, bir şiirinde Arapçanın İslamiyetin gelişiyle beraber diğer diller üzerindeki etkisini anlatırken (Kurd nivistim Ereb şiyar bûm - Kürt geceledim Arap uyandım) Kürt olduğunu açık bir şekilde dile getirmiştir.
Şüphesiz ki bu kadar zengin ve köklü bir dilin hakkında konuşabilmek için birkaç sayfa yetmez.Ama bir şeyi öğrenmek veya bir dille yaşamak için önce onu tanımak ve onu bilmek gerekir.Bir Kürt düşünürünün dediği gibi “hayat onurlu bir duruştan ibarettir” .Onurdan ibaret olan bu hayatta en onurlu eylemlerden biri, kendimize ait olan anadilin bilinmesi ve konuşulmasıdır.Anadilimize her Kürt bireyi tarfından sahip çıkılması ve Kürtçe nin konuşulması dileğiyle.Sevgiyle kalın...

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder